Aliya İzetbegoviç, yalnızca bağımsız Bosna-Hersek’in ilk Cumhurbaşkanı değil; 20. yüzyılın en derinlikli düşünürlerinden, ahlaki tutarlılığıyla çağının siyasal ve entelektüel krizlerine cevap üretmiş istisnai bir şahsiyettir. Doğumunun 100. yılında hazırlanan “Aliya 100 Yaşında: Hayat – Fikir – Mücadele” sergisi, onun çok katmanlı mirasını bir bütün olarak ele almayı amaçlayan kapsamlı bir hafıza ve düşünce çalışmasıdır.
İlim Yayma Vakfı tarafından, Bosna-Hersek Aliya İzetbegoviç Vakfı’nın destekleriyle hayata geçirilen bu sergi, Aliya İzetbegoviç’i yalnızca bir devlet adamı ya da savaş lideri olarak değil; bir mütefekkir, bir ahlak insanı ve insanlık onurunu merkeze alan bir direniş figürü olarak yeniden düşünmeye davet etmektedir. Sergi, Atatürk Kültür Merkezi (AKM)’nin çok katmanlı mekânsal imkânları içerisinde, ziyaretçiyi kronolojik olduğu kadar düşünsel bir yolculuğa da çıkarmaktadır.
Bu sergi, Türkiye’de ilk kez Aliya İzetbegoviç’in şahsi eşyalarını, biyografik belgelerini, okuduğu kitapları, el yazılarını, fotoğraflarını ve entelektüel üretimini bir arada sunarak, onun hayatını somut izler üzerinden okumayı mümkün kılmaktadır. Günlük hayatına ait nesneler, yalnızca kişisel hatıralar değil; Aliya’nın düşünce dünyasını, sade yaşam anlayışını ve ahlaki disiplinini görünür kılan tanıklıklardır. Bu yönüyle sergi, biyografik anlatının ötesine geçerek bir karakter ve duruş okuması sunar. Hayat bölümü, Aliya İzetbegoviç’in gençlik yıllarından başlayarak fikirle kurduğu erken ilişkiyi, baskı ve mahkûmiyet dönemlerini, ailesiyle olan bağlarını ve şahsi yaşamındaki sadeliği ele alır.
Fikir bölümü, onun Doğu ile Batı arasında kurduğu özgün düşünsel hattı, İslam düşüncesine getirdiği modern yorumları, insan hakları, özgürlük ve ahlak kavramlarına yaklaşımını merkezine alır. Mücadele bölümü ise Bosna Savaşı yıllarında sergilenen siyasi ve ahlaki liderliği, savaşın ortasında dahi hukuku ve insan onurunu savunan tutumunu ve bağımsız Bosna-Hersek’in kuruluş sürecini tarihsel belgelerle ele alır.
Aliya İzetbegoviç’in en ayırt edici yönlerinden biri, gücü hiçbir zaman mutlaklaştırmaması; siyaseti ahlaktan, direnişi hukuktan ayırmamasıdır. Bu sergi, onun “zafer” anlayışını değil, “sorumluluk” bilincini merkeze alan bir liderlik modelini günümüz dünyası için yeniden tartışmaya açmaktadır. Savaşın en karanlık anlarında bile intikam dilini reddeden, barışı bir zayıflık değil ahlaki bir zorunluluk olarak gören Aliya, bugün de evrensel bir referans noktası olmayı sürdürmektedir.
Aliya 100 Yaşında: Hayat – Fikir – Mücadele sergisi, yalnızca bir anma etkinliği değil; düşünce, vicdan ve sorumluluk ekseninde kurulmuş kalıcı bir hafıza alanıdır. İlim Yayma Vakfı olarak bu sergiyle, genç kuşaklara Aliya İzetbegoviç’in fikir mirasını aktarmayı, onun ahlaki ve entelektüel duruşunu bugünün dünyasında yeniden anlamlandırmayı ve insanlık onuruna dayalı bir gelecek tasavvuruna katkı sunmayı amaçlıyoruz.
Bu sergi, Aliya İzetbegoviç’in hayatını anlatmanın ötesinde, onun sorduğu temel soruyla ziyaretçiyi baş başa bırakmaktadır: “İnsan, zor zamanlarda kimdir?”